Próba prawosławnej sakralizacji wojny w Ukrainie

Abstract

Rozdział analizuje mechanizmy sakralizacji wojny – nadawania przemocy państwowej i działań zbrojnych pozoru legitymizacji religijnej – w ujęciu historycznym i w odniesieniu do współczesnej agresji Rosji na Ukrainę. Wywód prowadzi od starożytnych wzorców (kulty bogów wojny, rytuały fecjałów w Rzymie) przez chrześcijańską doktrynę wojny sprawiedliwej i kazuistykę obrony, aż po nowożytne formy imperializmu, w których religia staje się narzędziem polityki. Szczególny nacisk położono na rosyjski mesjanizm i ideę „Trzeciego Rzymu”, łączącą obronę prawosławia z ekspansją państwową, co tworzy trwały paradygmat teologii politycznej od epoki carskiej przez komunizm po współczesność. W tym świetle omawiane są praktyki Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego: nabożeństwa i modlitwy „za władców” i armię, kaznodziejstwo normalizujące ofiarę rodzin, a także narracje o cywilizacyjnej misji i duchowej obronie przed „herezją” Zachodu. Rozdział pokazuje, jak instrumentarium sacrum (rytuał, symbol, autorytet) bywa używane do redefinicji agresji w quasi‑świętą wojnę, co sprzyja moralnej desensytyzacji i społecznej akceptacji przemocy. Konkluzja wskazuje na potrzebę jednoznacznego rozróżnienia między tradycją religijną a jej politycznym użyciem oraz na odnowę kryteriów etycznych zdolnych powstrzymywać sakralizację przemocy w dyskursie publicznym i praktyce kościelnej.