Dowodzenie nieważności małżeństwa z tytułu przymusu lub bojaźni w świetle najnowszego ustawodawstwa. Studium z kanonicznego prawa procesowego i małżeńskiego

Abstract

Celem niniejszej monografii jest przedstawienie procesu dowodzenia przed sądem kościelnym zaistnienia u jednego lub obojga nupturientów bojaźni wywołanej przymusem, która sprawia nieważność ich małżeństwa. Studium oparte zostało na analizie materiału badawczego, który stanowią wyroki wydane przez Sąd Metropolitalny w Krakowie jako trybunał pierwszej instancji dla diecezji bielsko-żywieckiej. Wybrane zagadnienie jest istotne z tego względu, że według obowiązującego prawa w rekonstrukcji faktów o małżeństwie zaskarżonym z kan. 1103 sędzia może poprzestać na wykorzystaniu dowodów z oświadczeń stron, zeznań świadków i przedłożonych mu dokumentów. Prawodawca zaś nie obliguje go do wykorzystania dowodu z opinii biegłego, co zdaniem autora monografii stanowi istotny mankament w orzekaniu o nieważności małżeństwa z kan. 1103. We wnioskach niejszej pracy wskazano, że właściwa charakterystyka osobowości nupturienta podejmującego decyzję o zawarciu małżeństwa pod wpływem przymusu lub wzbudzonej w nim ciężkiej bojaźni jest istotnym elementem rekonstrukcji stanu faktycznego. Choć tekst kan. 1103 nie sugeruje wprost konieczności przeprowadzenia takiej analizy, wymaga tego sama natura pojęć przymusu i ciężkiej bojaźni. W takich okolicznościach dowód z opinii biegłego staje się niebywale pomocny dla odkrycia prawdy o badanym małżeństwie, zwłaszcza wtedy, gdy na podstawie innych środków dowodowych sędzia nie może uzyskać pewności moralnej o jego nieważności.